قرآن تولدو: نسخه‌ي خطي 235 موجود در کتابخانه‌ي کاستيا لامانچا (اسپانيا)

 

قرآنِ تولدو: تصحيح متن و بررسي نسخه‌ي خطي 235 موجود در کتابخانه‌ي کاستيا لامانچا (اسپانيا)، ويراسته‌ي کونسوئلو لوپِزـ مورياس، خيخِن (اسپانيا): انتشارات تره‌آ، 2011. 608ص. شابک: 9788497045759.

 

 

در بهار سال 1606 ميلادي، يکي از مسلمانان شمال آفريقا (احتمالا در شهر ويافليخه در ايالت اراگون اسپانيا) نسخه‌اي قرآني را از اهالي اونرادا براي استنساخ قرض گرفت. اين نسخه دوزبانه بود: متن قرآن همراه با ترجمه‌اش به زبان الخاميدو. اين زبان را مسلمانان اندلس وضع کرده بودند و در آن با خط و حروف عربي، زبان‌هاي رومي‌تبار يا لاتين (Romance languages) از جمله اسپانيولي را حرف‌نگاري مي‌کردند. ريشه‌ي اصطلاح الخاميدو يا الجاميدو به "العجمية" بازمي‌گردد. عرب‌هاي مسلمان در اندلس اين واژه را بر عموم زبان‌هاي غيرعربي رايج در اندلس اطلاق مي‌کردند و تقريباً اغلب اين زبان‌ها را با خط عربي مي‌نوشتند که امروزه براي مردم آن مناطق به‌کلي نامفهوم است. صدها اثر کهن ديني و ادبي از دوران حضور مسلمانان در اندلس به اين خط و زبان پديد آمده و نسخه‌هاي آن در اسپانياي کنوني موجود است.

باري، آن مستنسخ مسلمان در هنگام کتابت متن قرآن، خط عربي را از ترجمه زُدود و با اين کار، ترجمه‌اي از قرآن به زبان و خط اسپانيولي آفريد که تنها نسخه‌ي کامل ترجمه‌ي اسپانيولي قرآن از دوران حضور مسلمانان در اندلس به شمار مي‌رود. اين نسخه‌ي بسيار ارزشمند را اکنون خانم کونسوئلو لوپِزـ‌ مورياس، استاد دانشگاه اينديانا (آمريکا) و متخصص در نسخه‌شناسي قرآن‌هاي کهن اسپانيا پس از سال‌ها تحقيق، در شهر خيخن اسپانيا منتشر ساخته است. نسخه‌ي خطي کتاب به شماره‌ي 235 در کتابخانه‌ي کاستيا لامانچا در شهر تولدو در اسپانيا نگهداري مي‌شود.