مطالعات قرآنی

قرآن با ترجمه‌ي انگليسي محمد عبدالحليم (آکسفورد, 2004)

The Qur’an A New Translation, by M.A.S. Abdel Haleem, New York & Oxford: Oxford University Press, 2004. 512pp. ISBN: 0192805487.

قرآن با ترجمه‌اي جديد, به قلم محمد عبدالحليم, آکسفورد و نيويورک: انتشارات دانشگاه آکسفورد, 2004 ميلادي, 512 ص. شابک: 0192805487.

ترجمه‌ي انگليسي تازه‌اي از قرآن کريم به قلم پروفسور محمد عبدالحليم, استاد مطالعات اسلامي در دانشگاه لندن (مدرسه‌ي مطالعات شرقي و آفريقايي SOAS), از سوي انتشارات دانشگاه آکسفورد انتشار يافته است. اين اثر که در تابستان 2004 ميلادي (1383 شمسي) در 512 صفحه بدون متن عربي قرآن انتشار يافته, حاصل هفت سال کار مترجم در برگردان قرآن مجيد است.

محمد عبدالحليم در روستاي کُتاب, استان شرقيه (مصر) متولد و همانجا در مکتب‌خانه‌هاي روستا در دوران کودکي حافظ قرآن شد. وي دوران ابتدايي و متوسطه را در يکي از مدارس وابسته به الازهر در شهر زقازق (Zagazig) گذراند و سپس ليسانس خود را در زمينه‌ي ادبيات عرب از دانشگاه قاهره و دکتري‌اش را از دانشگاه کمبريج (انگلستان) دريافت کرد. نخست در کمبريج و سپس در مدرسه‌ي مطالعات شرقي و آفريقايي (دانشگاه لندن) به تدريس زبان و ادبيات عرب پرداخت و از سال 1995 ميلادي در همين دانشگاه به رتبه‌ي استادي مطالعات اسلامي رسيد. افزون بر اين, وي مدير مرکز مطالعات اسلامي (Centre of Islamic Studies) در دانشگاه لندن و سردبير مجله‌ي مطالعات قرآني است که هر شش ماه يک بار به دو زبان عربي و انگليسي در لندن و ادينبورو (اسکاتلند) منتشر مي‌شود. علاوه بر ترجمه‌ي انگليسي قرآن (2004), تاکنون مجموعه‌اي از مقالات قرآني وي در کتابي با عنوان فهم موضوعات و سبک قرآن (1999) منتشر شده است. عبدالحليم اکنون با همکاري آقاي سعيد بدوي (Elsaid Badawi) در حال تدوين «فرهنگ کاربرد واژگان قرآن» به انگليسي است.

به گفته‌ي مترجم, وي از دوران تحصيل و تدريس در دانشگاه‌هاي غربي همواره با موضوع ترجمه‌ي آيات آيات و روايات (از عربي به انگليسي) روبه‌رو بوده و دشواري و ظرافت اين امر را به مرور در تجربه‌ي خود, همکاران و شاگردانش دريافته است؛ اما دو چيز او را بر اقدام نهايي به ترجمه‌ي کامل قرآن کشانيده است. نخست نياز و تأکيد دانشجويانش که معتقدند ترجمه‌هاي کنوني قرآن زباني قديمي در سبک, دشوار در فهم, ناآشنا در واژگان و غيرجذاب براي خواننده دارند, و ديگر اينکه به اعتقاد وي, در ديگر ترجمه‌هاي قرآن, گاه برگردان‌هاي نادرست وغيردقيق يافت مي‌شود.

عبدالحليم ترجمه‌ي خود از قرآن را به زبان انگليسي امروزين, روان و خوشخوان, فارغ از عربي‌زدگي, و مبتني بر سه اصل حياتي در فهم معناي اصيل متون کهن ارائه داده است. اين سه اصل که با نمونه‌هاي قرآني در مقدمه‌ي مترجم بيان شده‌اند, عبارتند از: الف) توجه به زمينه و سياق متن (context) که در فهم و تعيين مراد دقيق آيات قرآن بسيار مهم است. اين امر را مترجم تا حد زيادي از مبحث «وجوه قرآن» وام گرفته است. ب) فهم و تفسير واژه‌ها و اصطلاحات قرآني در معناي کهن‌شان در عصر نزول, و عدم توجه به معاني مستحدث واژه در دوره‌ي جديد. ج) توجه به ارجاع درون متني يا ارجاع متقاطع (cross-referencing) قرآن که درواقع تفسير قرآن به قرآن شمرده مي‌شود.

در کار توليد اين ترجمه, علاوه بر محمد عبدالحليم و همسرش, تعداد بسياري از شاگردان وي نيز مشارکت داشته‌اند. بدين معنا که وي برگردان انگليسي بخش‌هاي مختلف قرآن را در مدت هفت سال پياپي از جهات مختلف (رواني و روشني, سبک و سطح زباني) بر روي دانشجويان ليسانس, فوق ليسانس و دکتري خود آزمايش کرده و ديدگاه‌هاي آنان را در تغيير و تصحيح ترجمه‌ي نخستين خود اعمال کرده است. مترجم کوشيده است به زبان انگليسي امروزي ترجمه‌اي از قرآن قرآن ارائه دهد که بدون افزودن پرانتزهاي توضيحي, متني روان و سرراست, اما با حداکثر دقت و مطابقت با متن قرآن کريم ارائه دهد. توضيحات تاريخي, تفسيري و لغوي مترجم در پاورقي صفحات آمده است.

نقل مطالب تنها با ذکر مأخذ بلامانع است.