مأکله‌ي سالانه‌ي يهود: بررسي روايتي تفسيري در منابع کهن شيعه و سنّي

 

مأکله‌ي سالانه‌ي يهود:

 بررسي روايتي تفسيري در منابع کهن شيعه و سنّي

 

مرتضي کريمي‌نيا

 

انتشار یافته در: پژوهش‌های قرآن و حدیث (مقالات و بررسی‌ها)، سال 44، ش 2، پاييز و زمستان 1390.

 

چکيده

اين مقاله به بررسي متني و منبع شناختي يک روايت تفسيري مي‌پردازد که نخستين بار در دو تفسير التبيان و مجمع البيان به نقل از امام باقر عليه السلام آمده است. مؤلف نشان مي‌دهد که مأخذ شيخ طوسي در نقل اين روايت، المصابيح في تفسير القرآن تأليف ابوالقاسم حسين بن علي معروف به وزير مغربي (370ـ418 ق) بوده است. وزير مغربي اين سخن را به نحوي مبهم به "ابوجعفر" نسبت مي‌دهد؛ اما اين روايت نه در هيچ‌يک از منابع حديثي و تفسيري شيعه پيش از وزير مغربي آمده، و نه در مهم‌ترين منابع تفسير مأثور اهل سنت چون ابوجعفر طبري و ابن‌ابن‌حاتم رازي ثبت شده است. مقاله‌ي حاضر مي‌کوشد ردّ پاي اين نقل و روايات مشابه را در منابع تفسيري و روايي کهن بجويد و نشان دهد که وزير مغربي روايات تفسيري متعددي از تفسير کلبي (م. 146 ق) را در اثر خود نقل کرده و تمامي آن‌ها را به ابوجعفر يعني امام باقر عليه السلام نسبت داده است. اين روايات تقريباً همگي به نقل قصص، اسباب نزول، و تعيين مبهمات، اعلام و اماکن قرآني مربوطند. روش بحث در اين مقاله تحليل سندي نيست، بلکه ترکيبي از دو روش تحليل متن و تحليل منبع است.

کليد واژه‌ها

وزير مغربي؛ المصابيح في تفسير القرآن؛ روايت مأکلة؛ شيخ طوسي؛ التبيان في تفسير القرآن؛ تاريخ تفسير شيعه؛ تفسير کلبي

 

لینک دریافت:

http://journals.ut.ac.ir/page/download-rAlj-vljVTI.artdl

http://journals.ut.ac.ir/page/article-frame.html?articleId=1236741

 

المصابيح في تفسير القرآن: گنجي کهن در تاريخ تفسير شيعه (قسمت اول)

 

المصابيح في تفسير القرآن: گنجي کهن در تاريخ تفسير شيعه

(قسمت اول)

مرتضي کريمي‌نيا

این مقاله در جشن نامه ی استاد محمد علی مهدوی راد، زیر نظر آقای رسول جعفریان انتشار یافته است

تا پايان قرن چهارم هجري، تفسير شيعه دو مرحله‌ي مهم را پشت سر نهاده است. نخست دوران حضور امامان شيعه (عليهم السلام) و شکل‌گيري بدنه‌ي روايات شفاهي همراه با ثبت پراکنده‌ي اين روايات تفسيري در کتب روايي و دوديگر دوران تدوين آثار تفسيري مأثور در قرون سوم و چهارم هجري. تقريباً تمامي آثار تفسيري که تا اين زمان تدوين يافته‌اند از سبکي واحد با اين ويژگي‌ها برخوردارند: گزينشي‌اند، يعني تنها به تفسير برخي آيات و عبارات توجه مي‌کنند. تنها به نقل روايات، آن هم روايات شيعي مي‌پردازند. همانند متون روايي کهن اهل سنت، گاه به نقل برخي روايات دال بر تحريف قرآن مي‌پردازند. به برخي ابزارها يا روش‌هاي تفسيري رايج در ميان تفاسير اهل‌سنت اصلاً توجه ندارند: از جمله نقل اختلاف قرائات مشهور، استشهاد به شعر جاهلي، دقائق نحوي و بلاغي و گرامري، ريشه‌يابي اتيمولوژيک و مانند آن.

 

ادامه نوشته

اختلاف قرائت يا تحريف قرآن: نگاهي به نقل روايات شيعه در تفسير التبيان

 

 

اختلاف قرائت يا تحريف قرآن:

نگاهي به نقل روايات شيعه در تفسير التبيان

مرتضي کريمي نيا

انتشار يافته در مجله‌ علوم حديث، سال يازدهم، شماره‌ دوم، شماره‌ پياپي 40، تابستان 1385

چکيده: مقاله‌ حاضر به بررسي برخي روايات دال بر تحريف قرآن مي‌پردازد که متون حديثي و تفسيري کهن شيعه آنها را به ائمه عليهم السلام نسبت داده‌اند، اما شيخ طوسي نخستين بار در تفسير التبيان خود در عين رد صريح انديشه‌ي تحريف قرآن، برخي از اين روايات را به عنوان توضيحي تفسيري در فهم آيات قرآن به‌کار گرفته است. نحوه‌ي استفاده‌ي شيخ طوسي از اين روايات در تفسير التبيان سبب شده است که مفسران شيعه‌ي دنباله روي وي مانند طبرسي، بعدها اغلب اين اخبار را در شمار روايات <اختلاف قرائت>منسوب به ائمه و در کنار ساير قرائات مشهور يا شاذ ذکر کنند.

 

ادامه نوشته

جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد

<جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد>

بزودي جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد با 25 مقاله پژوهشي منتشر مي‌شود. اين کتاب به کوشش رسول جعفريان تهيه و تدوين شده و نشر مورخ با همکاري کتابخانه تخصصي تاريخ اسلام و ايران آن را منتشر کرده است.

جشن نامه اي به به پاسداشت مقام علمي و تکاپوي دانشي استاد «محمدعلي مهدوي راد» که يکي از اعضاي هيئت امناي کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي هستند، منتشر خواهد شد.

استاد حجت الاسلام و المسلمين محمدعلي مهدوي راد در سال 1334 در روستاي ينگجه در سر ولايت نيشابور به دنيا آمد. در چهارده سالگي به مشهد عزيمت کرد و به تحصيل علوم ديني و ادبي مشغول شد. در سال 1354 براي ادامه تحصيل به قم آمد و دروس سطح و خارج فقه و اصول را نزد استادان بنام اين حوزه سپري کرد. از سال 1358 ضمن ادامه تحصيل و اشتغال به کارهاي تبليغي، پژوهش در حوزه علوم قرآني را آغاز کرد. ايشان از نخستين همراهان مجله «حوزه» بود و سالها مديريت آن را برعهده داشت و ده‌ها مقاله در آن نوشت. استاد مهدوي از پايه گذاران مجله «بينات» بود و در سال 1369 مجله «آينه پژوهش» را بنياد نهاد که تاکنون سردبيري آن را عهده دار است.

وي سال‌ها در دانشگاه تربيت مدرس و دانشکده الهيات دانشگاه تهران به تدريس علوم قرآني پرداخت و پايان نامه‌هاي فراواني را هدايت کرد و اکنون به عنوان دانشيار در دانشگاه تهران (پرديس قم) مشغول تدريس است. استاد مهدوي علاوه بر ده‌ها مقاله و صدها يادداشت، چندين اثر تأليفي دارد که از آن جمله آفاق تفسير، سير نگارش‌هاي علوم قرآني و تدوين الحديث عند الشيعه الاماميه و ... است.

در کتاب حاضر ايشان به طور مستوفا درباره فعاليتهاي تحصيلي، پژوهشي، دانشگاهي و مجله نگاري خود سخن گفته است. تأسيس کتابخانه تفسير و علوم قرآني در قم در سال 1376 از ديگر فعاليت‌هاي وي به شمار مي‌آيد.

«جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد» به پاسداشت مقام علمي و تکاپوي دانشي وي طي بيش از سه دهه فراهم آمده است که شامل 25 مقاله به شرح زير است:

1.      مقدمه

2.      نقد محتوايي احاديث در حديث‌پژوهي اهل‌سنت/ سيدعلي آقايي

3.      مکاتباتي از خوزستان در پايان عهد صفوي/ عليرضا اباذري

4.      حرفه نقادي/ دکتر سيد حسن اسلامي

5.      مفهوم خطبه در فرهنگ اسلامي/ پرويز سپيتمان (اذکائي)

6.      عدد آي القرآن/ محمد برکت

7.      ابوسعد خرگوشي و کتاب اللوامعِ او، دستنامه‌اي صوفيانه براي وعظ از نيشاپورِ سده چهارم/ ترجمه: جواد بشري     

8.      يکصد و پنجاه و شش کلمه در الفاظ کفر/ نوشته علماي بلخ / رسول جعفريان

9.      الإمام السجّاد ـ عليه السلام‏ ـ رائد الفقه الإسلامي‏ علي‏ مذهب أهل البيت ـ عليهم السلام‏ ـ/ بقلم : السيد محمّد رضا الحسيني الجلالي        

10. ريشه‎جوئي و پيشينه کاوي حکايتي از بوستانِ سعدي/ جويا جهانبخش

11. سير روحي پيغمبران در قرآن/ عليرضا ذکاوتي

12. نگاهي به يکي از اسناد به جا مانده از فتح مکه توسط وهابيان/ محمدحسين رفيعي  

13. عالمان امامي و ميراث واقفه/ محمد کاظم رحمتي

14. پيشگويي‌هاي عهديني نبوت پيامبر در ميان زيديان ايران/ ترجمه: محمد کاظم رحمتي

15. حکومات امير المؤمنين امام علي ^(ع)/ مرضيه راغبيان

16. مؤلف تفسير منسوب به علي بن ابراهيم قمي/ مژگان سرشار

17. صدرالاسلام محمد امين خويي و پژوهشهاي قرآني/ علي صدرايي خويي

18. ‏درنگي در نسبت سيادت ميرزا محمّد اخباري‏/ علي فاضلي

19. نامه‌هاي خرم‌آباد گزيدة مکاتبه‌هاي مراجع و ديگران با آيت‌الله کمالوند/ سيدفريد قاسمي

20. چهار پارادايم تفسيري شيعه: مقدمه‌اي در تاريخ تفسير شيعي بر قرآن کريم/ مرتضي کريمي‌نيا

21. المصابيح في تفسير القرآن: گنجي کهن در تاريخ تفسير شيعه/ مرتضي کريمي‌نيا

22. چند يادداشت‌ پراکنده پشت نسخه‌اي/ حسين متّـقي

23. پاسداشت حرمتِ انسان در عرفان با نگاهي به برخي تفاسير عرفاني/ دکتر محمد رضا موحّدي  

24. معنا شناسي «ربّ» در نظام تعاليم وحي/ فتح‌الله نجارزادگان

25. حبيب‍ة الأحباب في الضروري من الآداب از: مهذب‌الدين بصري (ق 11 هـ)/ محمود نظري

26. نقدي بر انتساب تصوف به فيض کاشاني/ دکتر سيد ابوالقاسم نقيبي، سعيد طاوسي مسرور

27. گفتگو با استاد محمدعلي مهدوي‌راد

کتاب «جشن نامه استاد محمدعلي مهدوي راد» به زودي در بيش از 670 صفحه منتشر شده و در اختيار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

پويايي و نقل در منابع متني دين اسلام: جشن‌نامه‌اي به افتخار هارالد موتسکي

 

 

 

 

The Transmission and Dynamics of the Textual Sources of Islam: Essays in Honour of Harald Motzki, edited by Nicolet Boekhoff-van der Voort, Kees Versteegh and Joas Wagemakers, Leiden: E.J. Brill, 2011.

پويايي و نقل در منابع متني دين اسلام: جشن‌نامه‌اي به افتخار هارالد موتسکي، عنوان کتابي است که به مناسبت هفتاد و پنجمين سال تولد وي و به همت همکاران و برخي شاگردان وي از سوي انتشارات بريل انتشار يافته است. فرد ليمهاوس، گِرِگور شوئلر، کيس ورستيخ، کلود ژيليو، ماهر جَرّار، ماريبل فيِرو، مايکِل لِکِر، اُري رُبين، هِربِرت بِرگ، کارمِن بِکِر، عبدالقادر طيوب از جمله کساني‌اند که در اين مجموعه مقاله نوشته‌اند. از آنجا که اغلب مقالات اين مجموعه به حوزه‌ي مطالعات قرآني، حديث، سيره و تفسير مربوط مي‌شود فهرستي از عناوين مقالات و مؤلفان آنها را در زير مي‌آورم:

 

CONTENTS

List of Tables and Figures ............................................. xi

List of Contributors ...................................................... xiii

Introduction .................................................................... 1

Bibliography Harald Motzki ……..................................... 13

 

PART 1: PRODUCTION

The Kitāb al-maghāzī of ʿAbd al-Razzāq b. Hammām al-Ṣanʿānī: Searching for earlier source-material ..................... 27    Nicolet Boekhoff-van der Voort

Neue Erkenntnisse zu Mūsā b. ʿUqbas Kitāb al-māghāzī ........... 49    Gregor Schoeler

Local and global in Ḥadīth literature: The case of al-Andalus ... 63   Maribel Fierro

A peculiar manuscript of the Qurʾān in the Groningen University library .... 91  Fred Leemhuis

The “collections” of the Meccan Arabic lectionary ................... 105   Claude Gilliot

 

PART 2: TRANSMISSION

Prospects and limits in the study of the historical Muḥammad…. 137    Andreas Görke

The conquest of Damascus according to the oldest datable  sources ... 153Jens Scheiner

The assassination of the Jewish merchant Ibn Sunayna according to an authentic family account……...181              Michael Lecker

Ibn Abī Yaḥyā: A controversial Medinan Akhbārī of the 2nd/8th century... 197  Maher Jarrar

Jean de Roquetaillade prophecies among the Muslim minorities of medieval and early-modern Christian Spain: An Islamic version of the Vademecum in Tribulatione ..... 229   Gerard Wiegers

 

PART 3: INTERPRETATION

“A day when heaven shall bring a manifest smoke” (Q. 44: 10–11): A comparative study of the Qurʾānic and post-Qurʾānic image of the Muslim Prophet ....... 251     Uri Rubin

The name of the ant and the call to holy war: Al-Ḍaḥḥāk b. Muzāḥim’s commentary on the Qurʾān …….... 279   Kees Versteegh

An inquiry into ignorance: A Jihādī-Salafī debate on jahl as an obstacle to takfīr..... 301  Joas Wagemakers

Elijah Muhammad’s Redeployment of Muḥammad: Racialist and Prophetic Interpretations of the Qurʾān ............................ 329   Herbert Berg

 

PART 4: RECEPTION

Human rights in modern Islamic discourse ................................. 357  Abdulkader Tayob

Politicising al-jarḥ wa-l-taʿdīl: Rabīʿ b. Hādī al-Madkhalī and the transnational battle for religious authority ........................ 375                    Roel Meijer

“Melting the heart”: Muslim youth in the Netherlands and the Qurʾān .... 401  Martijn de Koning

Following the Salafī manhaj in computer-mediated environments: Linking everyday life to the Qurʾān and the Sunna   ... 421 Carmen Becker

“The majority of the dwellers of hell-fire are women”: A short analysis of a much discussed ḥadīth.................... 443    Ulrike Mitter

Index ................................ 475

 

تاريخ‌گذاري تفسير موسوم به ابن‌عباس

 

 

 

تاريخ‌گذاري تفسير موسوم به ابن‌عباس:

چند نکته‌ي تکميلي*

 

هارالد موتسکي

مرتضي کريمي‌نيا

منتشر شده در مجله‌ي علوم حديث، سال يازدهم, ش 4، شماره‌ي پياپي 42، زمستان 1385

 

چکيده:

نخستين بار جان وَنزبرو در کتاب مطالعات قرآني‌اش کوشيد اثبات کند که تنوير المقباس من تفسير ابن‌عباس يا همان تفسير منسوب به ابن‌عباس، نه حاوي آراي اصيل ابن‌عباس است و نه تدوين يافته‌ي فيروزآبادي در قرن نهم هجري. وي اين اثر را همان تفسير کلبي (متوفاي 146 ق) دانست که به گمان وي در اواخر قرن دوم هجري تدوين يافته است. بعدها شاگرد وي، اندرو ريپين با بررسي نسخ خطي موجود از اين اثر، نشان داد که اين کتاب درواقع چيزي جز تفسير الواضح نوشته‌ي دينوري در اواخر قرن سوم يا اوايل قرن چهارم نيست که البته با تفسير کلبي نيز نسبت يا رابطه‌اي هم دارد.

مؤلف مقاله‌ي حاضر مي‌کوشد اولاً با بررسي روش ريپين در تاريخ‌‌گذاري اين متن، شيوه‌ي وي در عدم اعتماد بر أسانيد تفسير و تکيه‌ي صرف بر تحليل ادبي متن را بيازمايد. ثانياً نشان دهد برخلاف نتيجه‌گيري ريپين، مولف اين اثر (الواضح يا همان تفسير ابن‌عباس) عبدالله بن المبارک الدينوري است، نه عبدالله بن محمد بن وهب الدينوري (م 308 ق). با اين‌حال مؤلف استنتاج ريپين در تاريخ‌گذاري اصل تفسير الواضح يا همان تفسير ابن‌عباس و انتساب آن به اواخر قرن سوم هجري را درست مي‌شمارد.

کليد واژه‌ها: تاريخ تفسير؛ تفسير ابن‌عباس؛ تفسير الواضح؛ دينوري، عبدالله بن المبارک؛ ريپين، اَندرو.

 

***

سال‌ها بود که محققان تاريخ تفسير، تفسير ابن‌عباس يا همان تنوير المقباس من تفسير ابن‌عباس منسوب به محمد بن سائب الکلبي (م 146 ق) را اثري کهن مي‌شمردند. اما بيش از يک دهه پيش، اَندرو ريپين به‌گونه‌اي قانع‌کننده نشان داد که نه اين کتاب را فيروزآبادي (م 817 ق) تدوين کرده و نه اصل آن اساساً تفسير الکلبي (عن ابن‌عباس) بوده است. بلکه اين اثري با عنوان کتاب الواضح في تفسير القرآن نوشته‌شده در نيمه‌ي دوم قرن سوم يا آغاز قرن چهارم هجري بوده است. با اين همه، چند پرسش همچنان برجاي مي‌ماند: آيا آن‌چنان‌که ريپين مي‌گويد، عبدالله بن محمد الدينوري واقعاً مؤلف کتاب الواضح است؟ مسلماً نتيجه‌گيري نهايي ريپين درست است که مي‌گويد: <ميان کتاب الواضح و تفسير کلبي پيوندهايي وجود دارد، اما اين دو اثر به احتمال قوي يکي نيستند.> اما آيا درباب ارتباط ميان اين دو کتاب که دومي آنها (= تفسير کلبي)، تنها به صورت نقل‌هايي پراکنده در آثار متأخر به‌جا مانده است، تنها همين مقدار مي‌توان گفت؟ و پرسش آخر اينکه آيا روش‌هايي که ريپين براي تاريخ‌گذاري متون تفسيري قديمي پيشنهاد مي‌کند، معتبر و قابل اعتمادند؟

---

* ـ اين مقاله ترجمه‌اي است از:

Harald Motzki, “Dating the so-called Tafsīr Ibn ‘Abbās: some Additional Remarks”, in Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 32 (2006) pp. 147-163.

از مولف محترم، به‌سبب ارسال مقاله پس از انتشار و توضيحات تکميلي‌اش در برخي نقاط مبهم و دشوار اثر سپاس‌گزارم (مترجم).

 

ادامه نوشته

جمع و تدوين قرآن: بازنگري ديدگاه‌هاي غربي در پرتو تحولات جديد روش‌شناختي

 

 

 

جمع و تدوين قرآن:

بازنگري ديدگاه‌هاي غربي در پرتو تحولات جديد روش‌شناختي*

 نوشته: هارالد موتسکي

ترجمه: مرتضي کريمي‌نيا

انتشار يافته در مجله‌يهفت آسمان، شماره‌ي 32، زمستان 1385.

 

مقدمه‌ي مترجم:

 

 

 

هارالد موتسکي (Harald Motzki) متولد سال 1947 در هلند و استاد مطالعات اسلامي در دانشگاه نايمخِن (Nijmegen) در همان کشور است. وي امروزه مهم‌ترين و پرکارترين اسلام‌شناس غربي در زمينه‌ي سيره و حديث نبوي به‌شمار مي‌آيد. بيشترين شهرت و تخصص موتسکي مطالعات حديثي و سيره‌ي نبوي است، اما از وي کتاب‌ها و مقالاتي در زمينه‌ي تاريخ قرآن و تاريخ فقه نيز به سه زبان انگليسي، آلماني، و هلندي انتشار يافته است. وي همچنين مؤلف چند مقاله‌ي عمومي چون "إحصان و تحصّن"، "عدّه"، "مصحف"، "ناموس"، "نکاح و طلاق" در دائرةالمعارف قرآن (ويراسته‌ي جين دمن مک‌اوليف، لايدن، بريل، 2001ـ2005) است. از جمله آثار اخير وي، مي‌توان به سه کتاب مهمش در زمينه‌ي تاريخ روايات فقهي اهل سنت، حديث پژوهي در غرب و مجموعه مقالات سيره‌ي نبوي اشاره کرد.

---

*ـ اين مقاله ترجمه‌اي است از:

Harald Motzki, “The Collection of the Qur’ān: A Reconsideration of Western Views in Light of Recent Methodological Developments”, Der Islam, 78 (2001) pp. 1-31. 

ادامه نوشته

اختلاف قرائت يا تحريف قرآن: نگاهي به نقل روايات شيعه در تفسير التبيان

 

 

اختلاف قرائت يا تحريف قرآن:

نگاهي به نقل روايات شيعه در تفسير التبيان

 

توضيح: اين مقاله‌ی من اخيراً در مجله‌ي علوم حديث، سال يازدهم، شماره‌ي دوم، شماره‌ي پياپي 40، تابستان 1385 منتشر شده است.

چکيده: مقاله‌ي حاضر به بررسي برخي روايات دال بر تحريف قرآن مي‌پردازد که متون حديثي و تفسيري کهن شيعه آنها را به ائمه عليهم السلام  نسبت داده‌اند، اما شيخ طوسي نخستين بار در تفسير التبيان خود در عين رد صريح انديشه‌ي تحريف قرآن، برخي از اين روايات را به عنوان توضيحي تفسيري در فهم آيات قرآن به‌کار گرفته است. نحوه‌ي استفاده‌ي شيخ طوسي از اين روايات در تفسير التبيان سبب شده است که مفسران شيعه‌ي دنباله روي وي مانند طبرسي، بعدها اغلب اين اخبار را در شمار روايات <اختلاف قرائت> منسوب به ائمه و در کنار ساير قرائات مشهور يا شاذ ذکر کنند.

ادامه نوشته

مسند احمد بن حنبل چگونه تدوين شد؟

مسند احمد بن حنبل چگونه تدوين شد؟

Christopher Melchert, “The Musnad of Ahmad ibn Hanbal: how it was composed and what distinguished it from the Six Books”, Der Islam (Berlin) 82ii (2005) pp. 32-51.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

کريستوفر مِلشرت, <مسند احمد بن حنبل چگونه تدوين شد و وجوه تمايز آن از کتب صحاح سته کدام است؟> مجله‌ي اسلام (برلين), سال 82, ش 1, 2005, ص 32ـ51.

 

---

 

احمد بن حنبل (متوفاي 241 ق) مسند خود را براي پسرش عبدالله نگاشت. اين اثر حجيم‌ترين مجموعه روايت برجا مانده از قرن سوم هجري است که هيچ‌گاه جايگاهي رسمي چون شش کتاب موسوم به "صحاح سته" در حديث اهل سنت نيافته است. مقاله‌ي کريستوفر مِلشرت, استاد دانشگاه آکسفورد در اين مقاله مي‌کوشد چگونگي تدوين و نگارش مسند احمد بن حنبل را تشريح کند و به پرسش پاسخ دهد که علت حجيم‌تر شدن اين کتاب نسبت به کتاب‌هاي شش‌گانه حديث اهل سنت چيست.

 

مهم‌ترين مباحث مقاله از اين قرار است:

قديم‌ترين پژوهش‌ها و نگاشته‌ها درباره‌ي مسند احمد بن حنبل

شمار احاديث نبوي در مسند

مسند احمد بن حنبل در چه زماني تدوين و تأليف يافت؟

راوياني که در مسند آمده‌اند, اما در صحاح سته نه

الترغيب و الترهيب در مسند

اضافات عبدالله بن احمد به مسند

ديگر وجوه تمايز مسند احمد از صحاح سته

 

---

 

کريستوفر مِلشرت (متولد 1955) استاد مطالعات عربي و اسلام‌شناسي در دانشگاه آکسفورد است که تاکنون اغلب مقالاتش در زمينه‌ي قرآن و حديث انتشار يافته است. عناوين برخي از مقالات وي که همگي در مجلات دانشگاهي غربي انتشار يافته‌اند چنين است:

 

احمد بن حنبل و قرآن (2004)

معناي عبارت <قال الشافعي> در منابع قرن سوم هجري (2003)

تاريخچه‌اي از فقه اسلامي (2002)

نسخ در قرآن از منظر عالمان قرن دوم و سوم هجري (2002)

حنابله و صوفيان نخستين (2001)

بخاري و نخستين نقدهاي حديث اسلامي (2001)

ابن‌مجاهد و تثبيت قرائات هفت‌گانه‌ی قرآن (۲۰۰۰)

 

نقل مطالب تنها با ذکر مأخذ بلامانع است.