سير چاپ متن و ترجمه‌ي قرآن در اروپا (بخش نخست)

سير چاپ متن و ترجمه‌ي قرآن در اروپا (بخش نخست)

مرتضي کريمي‌نيا

انتشار يافته در ترجمان وحي، سال شانزدهم، ش 2، شماره‌ي پياپي 32، پاييز و زمستان 1391، ص 63ـ85.

 

امروزه رسم است که در کتا‌بهاي تاريخ قرآن، در ادامه‌ي مباحث مربوط به رسم الخط و نقطه‌گذاري و اعراب آيات، صفحاتي را نيز به بررسي تاريخ انتشار (چاپ) و ترجمه‌ي قرآن اختصاص مي‌دهند. شروع انتشار قرآن و سير تحول آن از جمله فرازهاي مهم تاريخ کتاب آسماني مسلمانان در قرون گذشته بوده است که مقاله‌ي حاضر مي‌کوشد بخش کوچکي از آن را گزارش و تحليل کند.

به دلايل روشن تاريخي، تا پيش از صنعت چاپ، مسلمانان همانند ديگر ملل متمدن جهان، کتا‌بهاي خود را به صورت دستنويس فراهم و آنها را استنساخ مي‌کرده‌اند. طبيعي است حفظ و اشاعه‌ي کتابهاي مقدس و از جمله قرآن نيز از اين امر مستثنا نبوده است. استنساخ قرآن به دست مسلمانان در کشورهاي اسلامي طي قرون طولاني از قرن دوم تا سيزدهم هجري (هشتم تا نوزدهم) خود قصه‌ي بلندي داشته است. اکنون انبوهي مصاحف کامل و ناقص قرآني در سراسر جهان اسلام و حتي کتابخانه‌هاي مهم اروپايي به يادگار مانده است که هر فراز تاريخي و هر منطقه‌ي جغرافيايي‌اش صدها مطالعه‌ي جدي و ارزشمند مي‌طلبد.[1] در مقاله‌ي حاضر کمتر به اين بخش مهم از تاريخ نگارش و استنساخ قرآن خواهيم پرداخت. آنچه از اين بخش مورد توجه قرار خواهد گرفت، پيوند اين دسته از مصاحف جهان اسلام با نخستين قرآنهاي چاپي است که همگي در اروپا انتشار يافته است.

از زمان چاپ نخستين متن قرآن به سال 1537 در شهر ونيز (ايتاليا) تا انتشار نخستين قرآن چاپي در تبريز (1827 ميلادي، 1243 قمري)، اين تنها غربيان بوده‌اند که قرآنهايي را چاپ و منتشر ساخته‌اند. در اين زمان عباس‌ ميرزا دستگاه چاپي را از روسيه به تبريز وارد کرد و اولين چاپ قرآن در سال 1243 هجري قمري با حروف سربي ــ ‌که به چاپ حروف چوب کبريتي معروف است ــ به انجام رسيد. چاپ اين قرآن در قطع رحلي و در 14 سطر در هر صفحه و در زمان سلطنت فتحعلي‌شاه قاجار صورت گرفت و پس از پنج سال (سال 1247 هجري قمري) مجدداً در تهران چاپ شد.

---

[1]. يکي از مهم‌ترين بخش‌ها در اين باره بررسي نخستين قرآنهاي به‌جامانده (از جمله با رسم‌الخط پيش کوفي) است که خوشبختانه در يکي دودهه‌ي اخير، متون مهمي از اين قرآنها به صورت عکسي در اروپا انتشار يافته است. نسخه‌هاي کتابخانه‌ي ملي فرانسه، کتابخانه‌ي بريتانيا، نسخه‌ي سن‌پترزبورگ (تاشکند)، نسخه‌هاي مختلف کتابخانه‌هاي ترکيه، و پاره‌هايي از مصاحف صنعاء از اين شمارند.

 

ادامه نوشته

چاپ جديد از ترجمه‌ي انگليسي مولانا محمد علي لاهوري

 

 

چاپ جديد از ترجمه‌ي انگليسي مولانا محمد علي لاهوري

English Translation of the Holy Quran, with Explanatory Notes, originally by Maulana Muhammad Ali, edited, language updated and notes abridged by Zahid Aziz, Ahmadiyya Anjuman Lahore Publications, U.K., 2010. 64+854pp. ISBN: 978-1-906109-07-3.

ترجمه‌ي انگليسي قرآن کريم، همراه با نکات تفسيري و توضيحي، به قلم مولانا محمدعلي، ويرايش، روزآمدسازي زبان و تلخيص تفاسير و توضيحات از زاهد عزيز، لندن: انتشارات انجمن احمديه‌ي لاهور، 2010. 64+854ص. شابک: 9781906109073.

مولانا محمد علي، مشهور به لاهوري (1874ـ1951) از مسلمانان شبه قاره بود که با پيوستن به فرقه‌ي احمديه (قاديانه) در جواني، بخش اعظم عمر خويش را در تعلق خاطر به آراي ايشان گذراند. وي در 1974 در پنجاب متولد شد، تحصيلات ابتدايي خوبي پشت سر گذاشت، ليسانس زبان انگليسي و حقوق را در سال 1899 دريافت کرد. وي از سال 1897 به انجمن احمديه پيوست، اما بعدها با انشقاق اين انجمن، شاخه‌ي قاديان را رها کرد، به لاهور رفت و تا آخر عمر از اعضاي انجمن احمديه‌ي لاهور باقي ماند. مهم‌ترين تفاوت اعتقادي اين دو در اعتقاد به خاتميت حضرت محمد (ص) در نبوت است که اعضاي انجمن احمديه‌ي لاهور به عکس اعضاي انجمن احمديه‌ي قاديان، به خاتميت معتقدند و غلام احمد قادياني، مؤسس فرقه را پيامبر نمي‌دانند و هيچ مسلماني را تکفير نمي‌کنند. محمد علي در 1951 درگذشت.

Normal0falsefalsefalseEN-USX-NONEFAمولانا محمدعلي از نخستين مترجمان انگليسي قرآن در ميان مسلمانان به‌شمار مي‌آيد. پيش از وي تنها سه ترجمه‌ي انگليسي قرآن از جانب مسلمانان انتشار يافته بود که چندان رواج و اشتهار نيافتند: محمّد عبدالکريم‌خان (پاتيالا، 1905م)، ميرزا حيرت دهلوي (دهلي، 1912 م) و ميرزا ابوالفضل (الله‌آباد، 1912م). از محمد علي دو ترجمه‌ي انگليسي و اردو برجاي مانده است. ترجمه‌ي انگليسي وي به سال 1917 انتشار يافت. اين ترجمه حاوي مقدمه‌اي مفصل در فضايي جدلي با مسيحيان بود و همراه با توضيحات تفسيري فراوان در ذيل آيات به چاپ رسيد. ترجمه‌ي مولانا محمد علي به دليل سطح بالاي زباني و نيز رواني‌اش مورد توجه قرار گرفت تا آنجا که برخي ترجمه‌ي پيکتال و حتي يوسف علي را کاملاً متأثر از اين برگردان انگليسي دانسته‌اند. بعدها، و از 1981، ترجمه‌اي منسوب به محمد علي حبيب (1904ـ1959) مشهور به شاکر، با رونويسي از اين اثر انتشار يافت که همواره تحت عنوان ترجمه‌اي شيعي در مجامع عمومي و علمي شهرت فراوان يافته است.

ادامه نوشته

درآمدي بر ترجمه‌ي معناشناختي قرآن، نوشته‌ي حميد احراري

 

 

درآمدي بر ترجمه‌ي معناشناختي قرآن، نوشته‌ي حميد احراري، تهران: يادآوران، 1389. 160ص. شابک:0ـ40ـ5824ـ964ـ978.

هدف مؤلف در اين کتاب ارائه‌ي الگويي است که بتوان با بررسي آن، درباره‌ي اصول معناشناسي و روش ترجمه‌ي قرآن به بحث و گفتگو پرداخت. وي درصدد است پيش از عرضه‌ي ترجمه‌ي جديد خود از قرآن مجيد، روش کار خود را در گفتگو با ديگران منقّح سازد. اين اثر درواقع مقدمه‌اي است بر نشر ترجمه‌اي فارسي از قرآن کريم که مؤلف در آن مباني و روش‌هاي خود را به نظرخواهي اهل فن و محک نقد و پيرايش آنان نهاده است؛ بنابراين اين ترجمه، پيش‌نويسي براي گفتگو و باز تفسير است چراکه به نظر مؤلف، ترجمه‌ي اصيل همواره ‌در هر گفتگو شكوفا مي‌شود.

کتاب حاوي مقدمه، سه فصل و چند پيوست است. فصل نخست <چشم انداز حقيقت> نام دارد. تا زماني که نسبت بين زبان و حقيقت، تبيين نشود، ترجمه و تفسير هر متني به ويژه متن مقدس، فاقد روش و نهايتاً غير مسئولانه خواهد بود. نويسنده در اين فصل، انبوهي آراي برگرفته از فلسفه، زبان شناسي، معرفت‌شناسي و هرمنوتيک را  همراه با ديدگاه‌هايي از محققان اسلامي قديم و جديد کنار هم مي‌نهد تا مهم‌ترين مشکلات ترجمه‌ي متن را با دقت در جوانب مختلف زبان و حقيقت نشان دهد. فصل دوم کتاب به <فرايند معناشناسي> اختصاص يافته و مؤلف در آن گام به گام، مراحل مختلف فهم معنا را پي‌جويي مي‌کند. فصل سوم که نمونه‌ي عملي کار وي در ترجمه‌ي بخشي از قرآن است، به ترجمه‌ي سوره‌ي نبأ اختصاص يافته و مترجم قرآن در انتهاي اين فصل نکات تفسيري، لغوي و زبان شناختي خود را افزوده است.

فهرست بلند و بالاي منابع پاياني کتاب (528 منبع) نشان از اطلاع و اشراف مؤلف بر منابع اسلامي کهن (اصول فقه، لغت عربي، تفسير قرآن، و مانند آن) و منابع فلسفي و زباني جديد دارد. با اين همه برخي منابع يادشده در اين فهرست را در کتاب نمي‌توان يافت؛ به عکس، برخي منابع مورد استفاده در متن کتاب، جايشان در اين فهرست خالي است. نمايه‌ي اعلام و موضوعات پاياني کتاب بر حُسن اثر افزوده است.

معناشناسيِ شناختي ترجمه‌ي مجاز (متانومي) در قرآن کريم

معناشناسيِ شناختي ترجمه‌ي مجاز (متانومي) در قرآن کريم

 

Mohammed Nihad Ahmed & Mohammed Abdullah Al-Mallah, A Cognitive Semantics of Translating Metonyms in the Glorious Qur'ân: An approach of studying translation as a cognitive semantic phenomenon, Saarbrücken (Germany): LAP Lambert Academic Publishing, 2011. 328pp. ISBN: 978-3-8454-7936-1.

معناشناسيِ شناختي ترجمه‌ي مجاز (متانومي) در قرآن کريم: پژوهشي در ترجمه به مثابه‌ي معناشناسي شناختي، نوشته‌ي محمد نهاد احمد و محمد عبدالله الملاح، زاربروکن (آلمان): انتشارات لامبرت، 2011. 328ص. شابک: 9783845479361.

 

کتاب حاضر درصدد بيان اين نکته است که ترجمه بيشتر از آنکه فرايندي زباني و زبان‌شناختي باشد، عملي شهودي و شناختي است. مؤلفان کتاب براي تبيين ديدگاه خود، بحث اصلي را بر موضوع "همنشيني و دگرنامي" يا متانومي (Metonymy) متمرکز کرده‌اند که مي‌توان آن را تقريباً معادل موضوع مجاز در ميان اصطلاحات شناخته شده‌ي ادبيات اسلامي دانست. واژه‌ي متانومي (μετωνυμία) يوناني و به معناي تغيير اسم است. اين امر در اصطلاح نوعي کنايه گويي، و صورتي از سخن است که بر اساس رابطه‌ي جفت شدگي ميان واژه‌هاي مجازي و حقيقي ساخته مي‌شود. في‌المثل جمله‌ي <او با عرق جبين، خرج خود را در مي‌آورد>، يعني <او با کاري که باعث عرق کردن جبينش مي‌شود، خرج زندگي خودش را در مي‌آورد>؛ در اينجا رابطه‌ي همنشيني وجود دارد. همچنين اگر بجاي نام بردن مستقيم از يک موجود، از چيزي که يادآور آن باشد نام ببريم، از آرايه‌ي دگرنامي استفاده کرده‌ايم. مثل اينکه به‌جاي مجلس شوراي اسلامي در ايران بگوييم بهارستان، يا به جاي پارلمان انگلستان بگوييم وستمينيستر (Westminster) يا به‌جاي سينماي آمريکا بگوييم هاليوود. در اين هر سه مثال، به جاي بيان مفهومي خاص، مکان فيزيکي مشخصي را به‌کار برده‌ايم که به آن مفهوم مرتبط است.

مؤلفان کتاب متانومي را مهم‌ترين پديده‌ي معناشناسي شناختي مي‌دانند. مترجمان در اين موارد ناگزيرند کوشش فراوان به‌خرج دهند تا نزديک‌ترين معادل متانومي را در زبان مقصد بيابند و در ترجمه‌ي خود به‌کار گيرند. نمونه‌هاي زيادي از آيات قرآن و تلاش مترجمان مختلف براي ترجمه‌ي آن آيات در کتاب حاضر به اين منظور ذکر شده است. از مهم‌ترين نتايج مؤلفان در اين اثر آن است که در بسياري موارد، شايسته است که مترجم در فرايند شهودي خود، متانومي کاملاً جديدي از حيث ساختار و واژگان در زبان مقصد بازسازي کند. نتيجه آنکه مترجم و متانومي در فرايندي شهودي، رابطه‌اي متقابل و تنگاتنگ دارند تا بتوان فرايند برگردان متن را با موفقيت بيشتر طي کرد.

 

 

قرآن تولدو: نسخه‌ي خطي 235 موجود در کتابخانه‌ي کاستيا لامانچا (اسپانيا)

قرآن تولدو: نسخه‌ي خطي 235 موجود در کتابخانه‌ي کاستيا لامانچا (اسپانيا)

 

قرآنِ تولدو: تصحيح متن و بررسي نسخه‌ي خطي 235 موجود در کتابخانه‌ي کاستيا لامانچا (اسپانيا)، ويراسته‌ي کونسوئلو لوپِزـ مورياس، خيخِن (اسپانيا): انتشارات تره‌آ، 2011. 608ص. شابک: 9788497045759.

 

 

در بهار سال 1606 ميلادي، يکي از مسلمانان شمال آفريقا (احتمالا در شهر ويافليخه در ايالت اراگون اسپانيا) نسخه‌اي قرآني را از اهالي اونرادا براي استنساخ قرض گرفت. اين نسخه دوزبانه بود: متن قرآن همراه با ترجمه‌اش به زبان الخاميدو. اين زبان را مسلمانان اندلس وضع کرده بودند و در آن با خط و حروف عربي، زبان‌هاي رومي‌تبار يا لاتين (Romance languages) از جمله اسپانيولي را حرف‌نگاري مي‌کردند. ريشه‌ي اصطلاح الخاميدو يا الجاميدو به "العجمية" بازمي‌گردد. عرب‌هاي مسلمان در اندلس اين واژه را بر عموم زبان‌هاي غيرعربي رايج در اندلس اطلاق مي‌کردند و تقريباً اغلب اين زبان‌ها را با خط عربي مي‌نوشتند که امروزه براي مردم آن مناطق به‌کلي نامفهوم است. صدها اثر کهن ديني و ادبي از دوران حضور مسلمانان در اندلس به اين خط و زبان پديد آمده و نسخه‌هاي آن در اسپانياي کنوني موجود است.

باري، آن مستنسخ مسلمان در هنگام کتابت متن قرآن، خط عربي را از ترجمه زُدود و با اين کار، ترجمه‌اي از قرآن به زبان و خط اسپانيولي آفريد که تنها نسخه‌ي کامل ترجمه‌ي اسپانيولي قرآن از دوران حضور مسلمانان در اندلس به شمار مي‌رود. اين نسخه‌ي بسيار ارزشمند را اکنون خانم کونسوئلو لوپِزـ‌ مورياس، استاد دانشگاه اينديانا (آمريکا) و متخصص در نسخه‌شناسي قرآن‌هاي کهن اسپانيا پس از سال‌ها تحقيق، در شهر خيخن اسپانيا منتشر ساخته است. نسخه‌ي خطي کتاب به شماره‌ي 235 در کتابخانه‌ي کاستيا لامانچا در شهر تولدو در اسپانيا نگهداري مي‌شود.

 

ادامه نوشته

تکرار در قرآن

تکرار در قرآن

تكرار از جمله ويژگي‏هاي متن قرآن كريم است. در ديگر كتب آسماني چون تورات و انجيل ــ آن گونه كه امروزه در عهد قديم و عهد جديد مي‏بينيم ــ نيز گونه‏هايي از تكرار ديده مي‏شود، اما اين ويژگي در قرآن كريم چنان برجسته است كه هر خواننده آشناي اين متن را به خود متوجه مي‏سازد. تكرار در قرآن وجوه و انواع مختلفي دارد. در مقاله حاضر پس از مروري بر انواع تكرار در قرآن كريم، به تفصيل، يكي از اقسام تكرار را بررسي و مقتضيات ترجمه آن را همراه با نمونه‏هايي از ترجمه آيات قرآن در فارسي خواهيم آورد. در اين نوع خاص از تكرار، كلمه يا عبارتي صرفا به دليل ساخت زبان عربي و بنابه اغراض زباني و بياني تكرار مي‏شود. مي‏توان گفت كه حذف اين نوع تكرار در ترجمه قرآن امري پسنديده و گاه لازم است.
پديده تكرار از آغاز توجه متكلّمان، اديبان، مفسّران و ديگر دانشمندان اسلامي را به خود جلب كرده است و آنان در كتب ادبي، كلامي، تفسير و علوم قرآن كوشيده‏اند با پرداختن به گونه‏هاي مختلف تكرار در قرآن، به يافتن علت و تبيين حكمت آن بپردازند. متكلمان، گاه در پاسخ طعن ملحدان و يا پيروان ديگر اديان، به موضوع تكرار در قرآن توجه كرده و گاه نيز در برابر فرقه‏هاي رقيب، آن را دليلي بر يكي از باورهاي كلامي خود دانسته‏اند. مثلاً ابن‏جنّي، از ادباي معتزلي، وجود تكرار در كلام عرب را بهترين و قوي‏ترين دليل بر رواج مجازگويي و كاربرد مجاز در اين زبان مي‏شمارد. به نظر وي، استفاده از اموري چون تأكيد و تكرار در قرآن كريم به منظور جلوگيري از توهم مجازيت بوده است.1 ديگر متكلمان اسلامي نيز به منظور ردّ اعتراض ملحدان ــ كه مي‏پنداشته‏اند تكرار در قرآن نشانه خلل و ضعفي در آن است ــ غالبا فصلي از كتاب خويش را به اين موضوع اختصاص داده، براي برخي وجوه تكرار در قرآن حكمت‏هايي برشمرده و در پاره‏اي ديگر از آيات، اساسا تكراري بودن را نفي كرده‏اند. في‏المثل، شريف مرتضي در الامالي، قاضي عبدالجبار معتزلي در المغني و تنزيه القرآن عن المطاعن، فخرالدين رازي در نهاية الايجاز تكراري بودن مضمون جملات در سوره كافرون را نفي كرده و درباره آيات مكرّر در سوره مرسلات و الرحمن و نيز درباره تكرار قصه‏هاي قرآن حكمت‏هايي برشمرده‏اند.2 از اين ميان، سيد مرتضي، براي آن كه نشان دهد تكرار با رعايت شرايطي، امري پسنديده و از جمله محاسن كلام است، اشعاري از شاعران جاهلي و اسلامي ذكر مي‏كند. يكي از اين اشعار، شعري بلند از مهلهل بن ربيعه در رثاي برادرش كُلَيب است. در مصراع اول هر يك از ابيات آن آمده است:
... ... ... ... ... ... ... ... ...3 عَلي أَنْ لَيْسَ عِدلاً مِنْ كُلَيْبٍ

 

ادامه نوشته

قرآن با ترجمه‌ي انگليسي محمد عبدالحليم (آکسفورد, 2004)، نسخه ی انگلیسی

 

The Qur'an withe an English Translation of M.A.S. Abdel Haleem, 2004

 The Qur’an A New Translation, by M.A.S. Abdel Haleem, New York & Oxford: Oxford University Press, 2004. 512pp. ISBN: 0192805487.

 

 

---

 

 

A new English translation of the Qur’an by Mohammad Abde Haleem, professor of Islamic studies at the University of London (School of Oriental and African Studies), was published by Oxford University Press. This work, which was released in summer 2004 in 512 pages, is not accompanied by the Arabic text. However, it is the result of seven years on the Holy Qur’an.

 

Muhammad Abdel Haleem was born in village of Kottab in Sharqiyyah province of Egypt. He memorized the Qur’an in his childhood and received primary and secondary education at one of schools in the city of Zagazig associated with Al-Azhar University. He received his bachelor’s degree in Arabic literature from the Cairo University and his doctorate from the University of Cambridge. He has been teaching Arabic literature at the Cambridge University and later at School of Oriental and African Studies (London), where he became a professor in 1995. Additionally, he is the director of the Centre of Islamic Studies (London University) and editor of the Journal of Quranic Studies which is published biannually in Arabic and English in London and Edinburgh (Scotland). In addition to his English translation of The Qur’an (Oxford, 2004), he has published a collection of articles, titled Understanding the Qur’an: Themes and Style (London, 1999). Abdel Haleem is currently collaborating with Elsaid Badawi on the Usage Dictionary of Quranic Terms in English.

 

According to the translator, from his early days of studying and teaching in western universities he has faced problems of translating Hadith and Qur’anic verses from Arabic into English, becoming aware of the difficulties of this task through his own experience and that of his colleagues and students. However, two things compelled him to take on the task of translation of the whole Qur’an. One was the need and demand by his students, who felt that the current translations were stylistically rather archaic, hard-to-understand, unfamiliar in vocabulary and unappealing to the reader. The other was his belief that the existing translations sometimes contained incorrect equivalents.

 

Abdel Haleem’s translation of the Qur’an is in fluent present-day English, free from undesired Arabic influences, and is based on three essential principles governing the interpretation and understanding the meaning of ancient texts and scriptures. These there principles, demonstrated in the translator’s introduction by examples from the Qur’an, consist of: 1) attention to context, which plays an important role in discovering and determining the true and accurate meaning of the Qur’anic verses. For a large part, the translator has borrowed this idea from discussions pertaining to the various meanings of some words in the Qur’an (wujuh al-Qur’an); 2) interpretation of Qur’anic terms based on their old meanings at the time of revelation and disregarding their newly-acquired and modern meanings; 3) taking into account cross-references in the Qur’an which are considered interpretations of the Qur’an by Qur’an.

 

 

In addition to Muhammad Abdel Haleem and his wife, many of his students also took part in the process of producing this translation. He presented his translation of the Qur’an to his undergraduate and postgraduate students over a seven-year period and received their feedback, applying their comments and views to his original translation. The translator has made an effort to produce a present-day English rendering of the Qur’an which while avoiding explanatory parentheses, has a fluent and straightforward text while aiming utmost accuracy and conformity. The translator’s historical, exegetical, and lexical comments appear in the footnotes.

 

قرآن با ترجمه‌ي انگليسي محمد عبدالحليم (آکسفورد، 2004)، نسخه ی فارسی

قرآن با ترجمه‌ي انگليسي محمد عبدالحليم (آکسفورد, 2004)

 

 

 

The Qur’an A New Translation, by M.A.S. Abdel Haleem, New York & Oxford: Oxford University Press, 2004. 512pp. ISBN: 0192805487.

 

قرآن با ترجمه‌اي جديد, به قلم محمد عبدالحليم, آکسفورد و نيويورک: انتشارات دانشگاه آکسفورد, 2004 ميلادي, 512 ص. شابک: 0192805487.

 

 

 

ترجمه‌ي انگليسي تازه‌اي از قرآن کريم به قلم پروفسور محمد عبدالحليم, استاد مطالعات اسلامي در دانشگاه لندن (مدرسه‌ي مطالعات شرقي و آفريقايي SOAS), از سوي انتشارات دانشگاه آکسفورد انتشار يافته است. اين اثر که در تابستان 2004 ميلادي (1383 شمسي) در 512 صفحه بدون متن عربي قرآن انتشار يافته, حاصل هفت سال کار مترجم در برگردان قرآن مجيد است.

 

 

محمد عبدالحليم در روستاي کُتاب, استان شرقيه (مصر) متولد و همانجا در مکتب‌خانه‌هاي روستا در دوران کودکي حافظ قرآن شد. وي دوران ابتدايي و متوسطه را در يکي از مدارس وابسته به الازهر در شهر زقازق (Zagazig) گذراند و سپس ليسانس خود را در زمينه‌ي ادبيات عرب از دانشگاه قاهره و دکتري‌اش را از دانشگاه کمبريج (انگلستان) دريافت کرد. نخست در کمبريج و سپس در مدرسه‌ي مطالعات شرقي و آفريقايي (دانشگاه لندن) به تدريس زبان و ادبيات عرب پرداخت و از سال 1995 ميلادي در همين دانشگاه به رتبه‌ي استادي مطالعات اسلامي رسيد. افزون بر اين, وي مدير مرکز مطالعات اسلامي (Centre of Islamic Studies) در دانشگاه لندن و سردبير مجله‌ي مطالعات قرآني است که هر شش ماه يک بار به دو زبان عربي و انگليسي در لندن و ادينبورو (اسکاتلند) منتشر مي‌شود. علاوه بر ترجمه‌ي انگليسي قرآن (2004), تاکنون مجموعه‌اي از مقالات قرآني وي در کتابي با عنوان فهم موضوعات و سبک قرآن (1999) منتشر شده است. عبدالحليم اکنون با همکاري آقاي سعيد بدوي (Elsaid Badawi) در حال تدوين «فرهنگ کاربرد واژگان قرآن» به انگليسي است.

 

 

 

به گفته‌ي مترجم, وي از دوران تحصيل و تدريس در دانشگاه‌هاي غربي همواره با موضوع ترجمه‌ي آيات آيات و روايات (از عربي به انگليسي) روبه‌رو بوده و دشواري و ظرافت اين امر را به مرور در تجربه‌ي خود, همکاران و شاگردانش دريافته است؛ اما دو چيز او را بر اقدام نهايي به ترجمه‌ي کامل قرآن کشانيده است. نخست نياز و تأکيد دانشجويانش که معتقدند ترجمه‌هاي کنوني قرآن زباني قديمي در سبک, دشوار در فهم, ناآشنا در واژگان و غيرجذاب براي خواننده دارند, و ديگر اينکه به اعتقاد وي, در ديگر ترجمه‌هاي قرآن, گاه برگردان‌هاي نادرست وغيردقيق يافت مي‌شود.

 

 

عبدالحليم ترجمه‌ي خود از قرآن را به زبان انگليسي امروزين, روان و خوشخوان, فارغ از عربي‌زدگي, و مبتني بر سه اصل حياتي در فهم معناي اصيل متون کهن ارائه داده است. اين سه اصل که با نمونه‌هاي قرآني در مقدمه‌ي مترجم بيان شده‌اند, عبارتند از: الف) توجه به زمينه و سياق متن (context) که در فهم و تعيين مراد دقيق آيات قرآن بسيار مهم است. اين امر را مترجم تا حد زيادي از مبحث «وجوه قرآن» وام گرفته است. ب) فهم و تفسير واژه‌ها و اصطلاحات قرآني در معناي کهن‌شان در عصر نزول, و عدم توجه به معاني مستحدث واژه در دوره‌ي جديد. ج) توجه به ارجاع درون متني يا ارجاع متقاطع (cross-referencing) قرآن که درواقع تفسير قرآن به قرآن شمرده مي‌شود.

 

 

 

در کار توليد اين ترجمه, علاوه بر محمد عبدالحليم و همسرش, تعداد بسياري از شاگردان وي نيز مشارکت داشته‌اند. بدين معنا که وي برگردان انگليسي بخش‌هاي مختلف قرآن را در مدت هفت سال پياپي از جهات مختلف (رواني و روشني, سبک و سطح زباني) بر روي دانشجويان ليسانس, فوق ليسانس و دکتري خود آزمايش کرده و ديدگاه‌هاي آنان را در تغيير و تصحيح ترجمه‌ي نخستين خود اعمال کرده است. مترجم کوشيده است به زبان انگليسي امروزي ترجمه‌اي از قرآن قرآن ارائه دهد که بدون افزودن پرانتزهاي توضيحي, متني روان و سرراست, اما با حداکثر دقت و مطابقت با متن قرآن کريم ارائه دهد. توضيحات تاريخي, تفسيري و لغوي مترجم در پاورقي صفحات آمده است.

نقل مطالب تنها با ذکر مأخذ بلامانع است.