پژوهش های قرآن و حدیث، دوره 47، شماره 2، پاییز و زمستان 1393، صفحه 247-284
https://jqst.ut.ac.ir/article_54280_7024.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_54280_df749f723e369dbad8694821fefd4842.pdf
مطالعات قرآنی در غرب مانند هر پدیده‌ی دیگر علمی و انسانی در جهان ما، طی سده‌ها و دهه‌های گذشته تطور و تحول بسیار داشته است. بسیاری از مطالعات قرآنی و تفسیری، امروز در غرب و جهان عرب در فضای علمی کشور ما یک‌سره ناپیداست و باید بیشتر به این مطالعات توجه شود. کتاب «زبان قرآن، تفسیر قرآن» که مجموعه مقالات قرآن‌پژوهی غربیان است بخشی از این مطالعات را برای علاقه‌مندان به این مباحث ترجمه وتحلیل کرده است.
نشست هفتگی شهر کتاب در روز سه‌شنبه هفدهم مرداد ساعت ۱۶:۳۰ هم‌زمان با شب قدر، به بررسی مطالعات قرآنی در جهان امروز اختصاص دارد که با سخنرانی مرتضی کریمی‌نیا در مرکز فرهنگی شهرکتاب واقع در خیابان شهید بهشتی، خیابان شهید احمد قصیر (بخارست)، نبش کوچه‌ی سوم برگزار می‌شود.
http://www.bookcity.org/news-2087.aspx
درآمدي بر ترجمه‌ي معناشناختي قرآن، نوشته‌ي حميد احراري، تهران: يادآوران، 1389. 160ص. شابک:0ـ40ـ5824ـ964ـ978.
هدف مؤلف در اين کتاب ارائه‌ي الگويي است که بتوان با بررسي آن، درباره‌ي اصول معناشناسي و روش ترجمه‌ي قرآن به بحث و گفتگو پرداخت. وي درصدد است پيش از عرضه‌ي ترجمه‌ي جديد خود از قرآن مجيد، روش کار خود را در گفتگو با ديگران منقّح سازد. اين اثر درواقع مقدمه‌اي است بر نشر ترجمه‌اي فارسي از قرآن کريم که مؤلف در آن مباني و روش‌هاي خود را به نظرخواهي اهل فن و محک نقد و پيرايش آنان نهاده است؛ بنابراين اين ترجمه، پيش‌نويسي براي گفتگو و باز تفسير است چراکه به نظر مؤلف، ترجمه‌ي اصيل همواره در هر گفتگو شكوفا مي‌شود.
کتاب حاوي مقدمه، سه فصل و چند پيوست است. فصل نخست <چشم انداز حقيقت> نام دارد. تا زماني که نسبت بين زبان و حقيقت، تبيين نشود، ترجمه و تفسير هر متني به ويژه متن مقدس، فاقد روش و نهايتاً غير مسئولانه خواهد بود. نويسنده در اين فصل، انبوهي آراي برگرفته از فلسفه، زبان شناسي، معرفت‌شناسي و هرمنوتيک را همراه با ديدگاه‌هايي از محققان اسلامي قديم و جديد کنار هم مي‌نهد تا مهم‌ترين مشکلات ترجمه‌ي متن را با دقت در جوانب مختلف زبان و حقيقت نشان دهد. فصل دوم کتاب به <فرايند معناشناسي> اختصاص يافته و مؤلف در آن گام به گام، مراحل مختلف فهم معنا را پي‌جويي مي‌کند. فصل سوم که نمونه‌ي عملي کار وي در ترجمه‌ي بخشي از قرآن است، به ترجمه‌ي سوره‌ي نبأ اختصاص يافته و مترجم قرآن در انتهاي اين فصل نکات تفسيري، لغوي و زبان شناختي خود را افزوده است.
فهرست بلند و بالاي منابع پاياني کتاب (528 منبع) نشان از اطلاع و اشراف مؤلف بر منابع اسلامي کهن (اصول فقه، لغت عربي، تفسير قرآن، و مانند آن) و منابع فلسفي و زباني جديد دارد. با اين همه برخي منابع يادشده در اين فهرست را در کتاب نمي‌توان يافت؛ به عکس، برخي منابع مورد استفاده در متن کتاب، جايشان در اين فهرست خالي است. نمايه‌ي اعلام و موضوعات پاياني کتاب بر حُسن اثر افزوده است.
مقدمه‌اي بر کتاب زبان قرآن، تفسير قرآن
زبان قرآن، تفسير قرآن: مجموعه مقالات قرآن‌پژوهي غربيان، ترجمه و تأليف مرتضي کريمي‌نيا، تهران: انتشارات هرمس، 1391. 425 صفحه.
متن حاضر مقدمه‌ي کتاب تازه‌اي است که پس از مدت‌ها از سوي انتشارات هرمس در آغاز سال جديد انتشار يافته است.
دنياي جديد با سرعتي شگفت ما را با دستاوردهاي جديد آشنا مي‌کند. اکنون که ما مسلمانان نمي‌خواهيم در جزيرهاي دوردست و برکنار از تحولات جهاني زندگي کنيم، آشنايي با تمامي دستاوردهاي علمي دنياي جديد از هر نوع و روشي براي عالمان و محققان ما ضروريتر مينمايد. مجموعه مقالاتِ زبان قرآن، تفسير قرآن گامي است بسيار کوچک و آغازين براي آشنايي خوانندهي فارسي زبان با برخي پرسشها، پيشفرضها و رويکردهاي متفاوت يا مشابه در حوزه‌ي مطالعات قرآني که عموماً "در جانب غربي" توليد شدهاند.
مطالعات قرآني در غرب مانند هر پديده‌ي ديگر علمي و انساني در جهان ما، طي سده‌ها و دهه‌هاي گذشته تطور و تحول بسيار داشته است. نخستين تلاش‌هاي غربيان در اسلام‌شناسي صورتي بس غيرآکادميک داشت، نگاه ايدئولوژيک کليسايي از قرون وسطا بر آن غلبه داشت، و اغلب به قصد تشويه و بدنمايي يا دفاع از آموزه‌هاي مسيحي در برابر گسترش اسلام در مرزهاي بالکان يا اندلس انجام مي‌يافت. از آن روزگار تا امروز که دانشگاه‌هاي غربي در حوزه‌ي مطالعات آکادميک و روشمند اسلامي تحولات بسيار را پشت سر نهاده‌اند، مطالعات قرآني صورت‌ها و محصول‌هاي متنوعي در غرب به‌خود ديده است، به‌گونه‌اي که وقتي خود به پشت سر مي‌نگرد، دوران طفوليتش را به ياد نمي‌آورد. هم از اين روست که با وجود تنوع روش‌ها و نظريه‌پردازي‌هاي علمي در اين حوزه، جدي‌ترين منتقدان اسلام‌شناسي و قرآن‌پژوهي غربي، همواره از ميان خود ايشان يا مسلماناني برخاسته‌اند که در غرب تحصيل کرده‌اند.
جلالالدين سيوطي (متوفي 911 ق / 1505 م) دست كم دو اثر مستقل در باب واژگان «دخيل» در قرآن نگاشته است. نخستين آنها المتوكّلي فيما ورد في القرآن باللغات، مختصر في معرَّب القرآن نام دارد. نام اين رساله مأخوذ از اسم خليفهاي (متوفي سال 943 / 1536) است كه به اين نويسنده دانشمند فرمان داده بود تا فهرستي از واژههاي قرآني را گردآورد كه «مأخوذ از زبانهاي امهاري (حبشي)، فارسي و يا هر يك از اقوام ديگر غير عرب باشد».2 به گفته سيوطي، اين فهرست خلاصهاي از ديگر كتاب مفصلتر او با نام مسالك الحنفاء في والدي المصطفي است.3 اين فهرست كه شامل 108 واژه از يازده زبان است، بر حسب زبانها، و در مجموعه هر زبان، برحسب ترتيب سورهها و آيات قرآن منظم شده است.4
دومين كتاب سيوطي، المهذَّب فيما وقع في القرآن من المعرَّب، بسيار مشابه اثر نخستين است، اما واژه‌ها در اين كتاب به ترتيب الفبايي آمدهاند.5 اين كتاب حاوي آرا و نظريات متفاوت بيشتري نسبت به المتوكّلي است (يعني، گاه يك واژه به دو يا چند زبان مختلف نسبت داده مي‌شود)، اما با اين حال، گاه مي‌شود كه واژهاي را صرفاً دخيل ميشمارد، بي آنكه مشخص كند از چه زباني گرفته شده است.
درآمدي بر مباحث زيبايي‌شناسي در مطالعات قرآن‌پژوهي غربيان
با تأکيد بر کتاب <خداوند زيباست>
منتشر شده در مجله‌ي ترجمان وحي (سال دهم، شماره‌ي 2، شماره‌ي پياپي 20، زمستان 1385)
مرتضي کريمي‌نيا
مقاله‌ي حاضر درصدد ارائه‌ي درآمدي کوتاه بر مطالعات زيبايي‌شناختي قرآن کريم در مکتوبات غربيان و آثار انتشار يافته‌ي ايشان به زبانهاي اروپايي است. بدين منظور پس از مروري کوتاه بر سابقه‌ي مطالعات قرآني در غرب, به انگيزه‌ها و علل توجه غربيان نسبت به مباحث زيبايي‌شناختي قرآن در دهه‌هاي اخير اشاره خواهم کرد و در پايان به معرفي کوتاهي از کتاب خداوند زيباست اثر نويد کرماني در اين باره خواهم پرداخت.
تکرار در قرآن